Vajinal kuruluk tedavisinde amaç vajinanın ıslaklığını yeniden arttırmak, cinsel ilişkiyi daha rahat ve keyifli hale getirmek, genel sağlığı ve sosyal hayatı iyileştirmektir.
Vajinal kuruluk kadınların psikolojik sağlığını, sosyal ilişkilerini ve partner ilişkilerini derinden etkilen önemli bir sağlık sorunudur. Her kadında farklı sebeplerle ortaya çıkabilir; hormonal, çevresel, cinsel ve yaşam tarzı ile ilgili pek çok neden vajinal kuruluk nedenidir. Vajinal kuruluk tedavisi, altta yatan neden veya nedenlere göre belirlenmektedir. Buradaki amaçlar; vajinanın ıslaklığını yeniden arttırmak, cinsel ilişkiyi daha rahat ve keyifli hale getirmek, genel sağlığı ve sosyal hayatı iyileştirmektir.
Vajinal kuruluk tedavisi için bilinen en etkili çözümler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.
Vajinal kayganlaştırıcılara “lubrikant” adı verilmektedir. Lubrikantlar vajinal kuruluk tedavisi için en çok tercih edilen ürünlerin başında gelmektedir. Amaçları kayganlık sağlayarak cinsel ilişkideki konforu arttırmaktır. Lubrikant seçiminde su bazlı ve asit PH’a sahip ürünler yer almalıdır. Paraben, gliserin, propilen glikol gibi maddeler bazı kadınlarda tahrişe neden olabilir. Bu yüzden hipoalerjenik, kimyasal katkısız ürünler tercih edilmelidir.
Lubrikant haricinde vajinanın nemlenmesini arttıracak “vajinal nemlendiriciler” de mevcuttur. Ürün seçimi içinde kimyasal barındırmayan, kokusuz, alerjen maddeler içermeyen kayganlaştırıcılar olmalıdır.
Diyabet, tiroid hastalıkları ve bazı kronik otoimmün hastalıklar vajinal kuruluk nedenidir. Bu hastalıkların ilaçlarla kontrol altına alınması vajinal kuruluk tedavisi için de önemlidir.
Özellikle “postmenopozal” dönemde, yani menopoz sonrasında ve emzirme döneminde izlenen estrojen hormonu düşüklüğü önemli ölçüde vajinal kuruluk sebebidir. Bu dönemlerde verilen estrojen desteği vajinal nemlenmeyi yeniden sağlayarak sorunları giderebilmektedir.
Menopoz döneminde vajinal kuruluk için verilen estrojen tedavileri topikal hormon desteği şeklinde; vajina içine uygulanan krem veya fitil formundadır. Çok ileri düzeyde vajinal kuruluk sorunu olanlarda ise ağızdan hormon replasman tedavileri de başlanabilir. Östrojen ilaçları hem vajinal dokularda nem üretimini destekler hem de dokuların elastikiyetini ve kolajen bağ dokusunu artırır.
Geleneksel östrojen tedavisini kullanamayan kadınlar için ospemifen, raloksifen ve tamoksifen gibi seçici östrojen reseptör modülatörleri bir alternatif sunmaktadır. 2021 yılında J Midwifery Womens Health dergisinde yayınlanan derlemeye göre Ospemifene (Osphena) bir SERM'dir ve menopozal genito-üriner sendromda FDA tarafından onaylanan tek oral tedavidir. Ospemifene vajinal pH'ı, disparoniyi ve vajinal kuruluğu iyileştirmede kanıtlanmış bir etkinliğe sahiptir.
Vajinal kuruluk tedavisi için testosteron ve DHEA (Dehidroepiandrosteron) gibi androjen içerikli hormon tedavileri de kullanılabilmektedir. Bu ilaçlar hem libidoyu hem de vajinal ıslanmayı arttırmaktadırlar. Kadınlarda cinsel isteksizlik tedavisi için de kullanılabilmektedir.
Bu konudaki bilimsel makaleler:
Vajinal kuruluk tedavisinde hormonal olmayan (non-hormonal) farklı yöntemler de vardır. Özellikle hormon almak istemeyen, hormon tedavisinin yan etkilerinden korkan ya da meme kanseri riski gibi hormon tedavisi almada riskli olan hastalarda hormonal olmayan yöntemler son derece kıymetlidir. Bunlar:
Fraksiyonel CO2 lazerler ablatif etkidedirler, vajinal dokularda kolajen üretimini artırır, dokunun elastikiyetini arttırır, yenilenmesini (rejuvenasyonu) sağlar ve kan dolaşımını arttırır. Böylelikle vajinal kuruluk tedavisinde, özellikle menopoz sonrası dönemde adeta can kurtarıcı olmuştur.
Vajinal radyofrekans tedavileri de aynı fraksiyonel lazerlerde olduğu gibi termal etkiyle çalışır, non-ablatif etkiye sahiptirler, vajinal dokularda kolajen üretimini artırır, yenilenmesini sağlar ve kan dolaşımını arttırır. Böylelikle vajinal kuruluk tedavisinde sıkça tercih edilmektedirler.
Vajina içine enjeksiyon şeklinde uygulanan hyaluronik asid vajinal mukozanın nemlenmesini arttırır, kolajeni arttırır ve dokuyu yeniler. Hyaluronik asid vajina içerisine fitil, kapsül, krem ve jel formunda da uygulanabilir.
Kişinin kendi kanının santrifüj edilmesiyle elde edilen PRP’nin vajina içine enjekte edilmesi kan dolaşımını ve kolajen üretimini arttırır, lokal immün sistemi güçlendirerek vajinal enfeksiyonlardan da korur. PRP içindeki büyüme faktörleri dokunun yenilenmesinde oldukça faydalıdır.
Özellikle menopoz döneminde rejeneratif (doku yenileyici) olarak kişinin kendi yağının liposuction ile alınarak elde edilen SVF tedavileri ve farklı orijinlerden elde edilen hücre dışı nano-kesecikler olarak bilinen “eksozom” tedavileri yeni tedavi yöntemleri arasına girmiştir.
Son zamanlarda üretilen yeni bir cihazdır. Öncelikle vajina içine oksijen püskürtülerek hava kanalları açılır, bu kanallara daha sonra hyaluronik asid püskürtülerek dokunun nemlenmesi ve yenilenmesi sağlanır. Caress flow™ vajinal kuruluk haricinde kronik mantar enfeksiyonlarında, vulvar vestibulitis tedavisinde ve liken hastalığında da önerilen yöntemlerden birisi haline gelmiştir. Bu konularda daha fazla bilimsel çalışmaya da ihtiyaç vardır.
Özellikle menopoz dönemi sonrası hastalara önerilen kegel egzersizleri herkesin kendi başına veya aletle evde yapabileceği basit pelvik çalışmalar arasındadır. Vajinal kanlanmanın artışı, cinsel istek ve idrar kaçırma tedavisi için de önerilmektedir. Kegel egzersizleri haricinde farklı pelvik taban egzersizleri de vajinal kan dolaşımını arttırarak vajinal kayganlaşmayı iyileştirmektedir.
Pelvik fizyoterapi, vajinal kas tonusunu iyileştirmek ve vajina sağlığı için son derece önemlidir.
Vajinal kuruluk bazen psikolojik faktörlerle ilişkilidir, bazen de uzun süreli vajinal kuruluk problemi yaşayanlarda psikolojik dengeler olumsuzlaşmaktadır. Anksiyete, depresyon ve uzun süreli stres hem cinsel isteksizlik ve cinsel uyarılma bozukluğu hem de vajinal kuruluk nedenidir. Bu durumlarda verilecek olan psikolojik destekler ve cinsel terapiler fayda sağlayıcı olmaktadır. Diğer taraftan vajinal kuruluk sağlayan hastaların eşlerinin de sabırlı olması son derece önemlidir.
Cinsel ilişkide ağrı sorunu pek çok organik (fiziksel) soruna bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenle bu hastaların öncelikle iyi bir jinekolog muayenesinden geçmeleri ve gerekli tetkikleri yaptırmaları son derece önelidir. Ancak bazı durumlarda cinsel problemler, geçmişte yaşanmış bazı cinsel travmalar ve evlilik sorunlarının da vajinal ıslanmada sorunlara yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu durumda cinsel terapiler, cinsel danışmanlık ve eğitimler son derece önemli kazanımlar sağlamaktadır.
Vajinanın ıslanmasını arttırmak amacıyla bazı bitkisel tedaviler ve akupunktur gibi alternatif tedaviler de önerilmiştir. Bitkisel tedaviler arasında kara kuyruklu ve kırmızı yonca gibi ürünler denenmiş olsa da bu konuda bilimsel kanıtlar henüz yetersizdir.
Vajinal kuruluk tedavisi oluş nedenine ve bireye özgü olmalıdır. Yanlış veya eksik tedaviler sonuca ulaşmayı engellediği gibi pek çok maddi manevi yıkımlara neden olmaktadır. Altta yatan sebeplerin tam olarak keşfedildikten sonra uygulanan tedavilerde ise başarı şansı oldukça yüksektir. Vajinal kuruluk tedavisi mümkün bir sağlık problemidir.
Vajinal kuruluk tedavisi yaşam tarzı değişiklikleriniz ile kontrol altına alınabilir. Bu nedenle aşağıdaki önerilere mutlaka uyunuz. Bunlar hem sizin hem de vajina sağlığınız için son derece önemlidir.
VAJİNİSMUS TEDAVİSİ
