Cinsel terapiler ve seçilen vajinismus tedavi yöntemleri kişinin probleminin derecesine ve sorunun kaynağına uygun olarak bireyselleştirilmelidir.
Vajinismus sorunu yaşayan hastaların pek çoğu vajinismus tedavi yöntemleri ve süreci ile ilgili kaygılar yaşamaktadır. Vajinismus tedavi yöntemleri merkezden merkeze, hekimden hekime, hatta hastadan hastaya farklılıklar gösterebilir. Yani, bir hasta için ideal olan yöntem, bir başka hasta tercih edilmeyebilir.
Hangi metot kullanılacaksa kullanılsın vajinismus, ertelenmeden tedavi edilmesi gereken bir cinsel sorundur. Kısa sürede tedavi edilmediğinde depresyon, kronik mutsuzluk, anksiyete (kaygı) bozukluğu gibi psikolojik problemlere, erkek eşte erken boşalma, sertleşme veya cinsel isteksizlik gibi cinsel problemlere, zaman içinde evlilik içi çatışmaları, aldatma ve boşanmaya kadar giden evlilik problemlerine yol açabilir.
Ülkemizde ve tüm dünyada uygulanan vajinismus tedavi yöntemleri arasında birinci sırada sistematik duyarsızlaştırma tekniği ile yapılan, Bilişsel - Davranışsal Cinsel Terapiler (BDCT) gelmektedir. Diğer tedavi yöntemleri arasında:
Cinsel terapiler kişinin probleminin derecesine ve sorunun kaynağına uygun olarak bireyselleştirilmelidir. Diğer bir deyişle tedavi yöntemleri bireye ve çifte özel kılınmalıdır. Örneğin; anatomik engellere bağlı gelişen seksüel problemlerde cerrahi yöntemler sonuç vermesine rağmen, psikolojik nedenli olan durumlarda gereksiz yere uygulanan cerrahi işlemler tam ters bir etki ile kaygı düzeyini daha da arttırabilir. Aynı şekilde, hipnoza inancı olmayan bir danışanın ikna edilerek zorla hipnoterapiye alınması tedavi başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Tüm bu nedenlerle tedaviler hastalığın oluş nedenine, düzeyine ve hastanın rızasına uygun şekilde planlanmalıdır.
Bilişsel ve Davranışsal cinsel tedaviler vajinismus tedavi yöntemleri içindeki ana kısımdır.
Bilişsel terapi nedir?
‘Bilişsel’ (kognitif) kelimesi ‘bilmek’ kelimesinden gelmektedir. Bilişsel terapi de bir anlamda yanlış bildiklerimizin, doğruları ile yer değiştirilmesi olarak düşünülebilir.
Bilişsel terapi kişilerde tedavinin gidişatı için oldukça önemlidir. Cinsellik, ilk gece, kızlık zarı, klitoris ve vajina ile ilgili doğru bilgilerin alınması, ‘Cinsel mit’ (hurafe) olarak bilinen yanlış, abartılı ve eksik bilgilerin giderilmesi bilişsel terapi konularıdır. Bilişsel cinsel terapi kapsamı içinde olan bu tür bilgilendirmeler ilk seansta hastaya rahatlık sağlamakta ve tedavinin sürecinin başarılı geçmesinde önemli rol oynamaktadır.
Vajinismusa yol açan en büyük cinsel mitler kızlık zarı ile ilgili olanlardır. Kızlık zarının vajinal kanalı kapattığı, ilk gecede kızlığın yırtılmasıyla aşırı düzeyde ağrı, acı ve kanamanın olacağı bunlar arasındadır. Ayrıca penisin yanlışlıkla idrar deliği veya makada gireceği, hatta vajina içinde kilitli kalacağı gibi düşünceler de diğer korkular arasındadır. Tüm bu cinsel hurafelerin nedenleri kulaktan kulağa anlatılan halk öyküleridir. Fıkra olarak anlatılan cinsel hikayeler bile zamanla korkulara dönüşebilmektedir.
Bilişsel terapi, vajinismus tedavi yöntemleri arasında çifte verilen ilk bilgileri içerir: Hastaların kendi dış genital organları, vajinaları ve cinsel birliktelik ile ilgili bilgileri öğrenmeleri, yanlış – eksik ve abartılı düşüncelerin giderilmesi bilişsel terapi kapsamındadır.
Davranışsal Cinsel Terapi nedir? (Vajinismus Egzersizleri)
Davranışsal cinsel terapi ‘vajinismus egzersizleri’ olarak da bilinen bazı pratik uygulamaları içerir. Davranışsal cinsel terapiler arasında:
Vajinismusta Nefes Egzersizi
Tüm egzersizlerde ve ilişkide nefesinizi doğru kullanmanız çok çok önemlidir. Burundan ‘gülü koklar gibi’ derin bir nefes alın, içinizde bir saniye tutun ve ağzınızdan ‘mum üfler gibi’ uzun şekilde verin. Nefes alırken karnınız şişmeli, göğsünüz değil. Omuzlarınız de kalkmamalıdır (Diyafram nefesi). Nefes alış verişi ‘Kurbağa solunumu’ gibi karından yapılmalıdır. Tüm tedavi ve egzersizlerde nefes tutmamalısınız. Nefesinizi tutar veya düzensizleştirirseniz vajinanız da kasılacaktır.
Bacak Açma Egzersizi
Soyunukken, oturur pozisyonda: Bacaklar iyice açıkken sabit şekilde 2-3 dakika beklemek ve bacakları Aç- Kapa yapmak şeklindedir. Sırt üstü yatarken açık bekleme sırasında eşiniz dizlerinize hafif baskı uygulayarak o şekilde 2-3 dakika kalmanıza yardımcı olabilir. Amaç kalça ekleminin esnemesini sağlamaktır. Günde sabah-akşam 15’er dakika çalışmanızı öneririz.
Soyunuk Kalma Egzersizi
Eğer eşinizin yanında soyunuk kalamıyorsanız, utanıyorsanız bu egzersiz sizin için çok önemlidir. Eşinizin yanında çıplak kalarak bekleyiniz. Önce birkaç dakika, sonra 5-10 dakika, daha sonra da 30-60 dakika ve daha sonra tüm bir gece şeklinde bu süreyi gittikçe uzatınız. Eşinizin de sizin yanınızda çıplak durmasına izin veriniz. Kendinizi daha rahat hissettiğinizde eşinizin penisine bakın ve dokunarak ona masaj yapınız.
Kegel Egzersizleri
Vajinismus tedavi yöntemlerinden birisi olan ‘Kegel egzersizleri’ ile vajinal kasların çalıştırılması, kontrol altına alınmasının öğretilmesidir. Kegel egzersizleri ile hastalar pelvik taban kaslarını kontrol altına almayı ve bu kaslara hükmetmeyi öğrenebilmektedirler. Nefes egzersizleri ile birleştiğinde vajinal kasların kontrolünde fayda sağlayan bu egzersizler, diğer taraftan bölgenin kan dolaşımının artmasını ve kişilerin kendi genital alanındaki hazzı keşfetmelerini sağlamaktadır.
Kegel egzersizleri nasıl yapılır?
Kegel egzersizleri bir nevi fizik tedavi egzersizleridir. İlk etapta hangi kasları kasıp bırakılacağınızı bilemeyebilirsiniz. Hatta pelvik kaslar yerine, yanlışlıkla karın veya kalça bölgesindeki kaslarınızı çalıştırılabilirsiniz. Hangi kas grubunu çalıştırmanız gerektiğini anlamanın en kolay yolu, tuvalette idrarınızı yaparken tutup bırakma ile mümkündür. İdrar akımı devam ederken idrarı tutmayı sağlayan kaslar, Kegel egzersizleri esnasında çalıştırmamız gereken kaslardır. Bir defa hangi kasları çalıştıracağınızı öğrendikten sonra idrarınızı yapmadan da bu çalışmayı yapabileceksiniz.
Şimdi gelelim egzersize. Tuvalette idrarınızı yaparken 3-4 kez idrarınızı tutup bırakınız. İdrarınız bittikten hemen sonra, tuvalette 20 kez daha (sanki idrarınız varmış gibi) idrarınızı tutup bırakma; yani vajinanızı kasma- gevşetme hareketini yapınız. Vajina kaslarınızı 3 saniye kasıp, 3 saniye gevşetmelisiniz. Daha sonrasında idrarınız yokken (evde, iş yerinde, otururken, yatma pozisyonunda) yine aynı idrarı tutup bırakma hareketine devam ediniz. Bu çalışmayı sabah-öğle-akşam 20’şer kere ve idrarınız yokken tekrar ediniz. 6 ay devam ediniz. Vajinal kas kontrolünü ve cinsel hazzınız artacaktır.
Ayna Egzersizi
Vajinismus hastalarının pek çoğu kendi genital bölgesini yeterince tanımamaktadır. Vajinismus tedavi yöntemleri arasında yer alan ayna egzersizi kendinizi tanımanız açısından önemlidir.
Ayna egzersizi nasıl yapılır?
Soyunukken, bacaklar iyice açıkken, el aynası ile genital alanınızı iyice inceleyin. Dudaklarınızı açarak içeriyi görmeye çalışın. El aynasını yere koyup, çömelerek dudaklarını açın ve içeriyi görmeye çalışın. Sırt üstü yatar ve oturur pozisyonlarda el aynasını alarak genital bölgenize uzun uzun bakın. Aynaya bakarken ‘idrarınızı tutup bırakma egzersizi’ (Kegel) yaparsanız vajinal kanalınızın açıldığını göreceksiniz. Bu sizi oldukça rahatlatacaktır. Ayrıca çıplakken boy aynasında tüm vücudunuzu ve cinsel bölgelerinizi uzun uzun seyredip kendinizi tanıyın.
Masaj ve Dokunma Egzersizleri
Genital bölge masajı pek çok egzersizi bir arada içerir ve çok önemlidir. Soyunukken eczaneden aldığınız bebek yağı ile bacaklar iyice açıkken, genital alana (dudaklarınızın iç kısmına),önce hafiften, sonra iyice bastırarak masaj yapın. Masaj yaparken zorluk yaşıyorsanız eliniz dudakların arasındayken bir süre bekleyin.
Daha sonra yavaş hareketlerle genital alanınıza dokunun ve gittikçe dokunma sırasındaki baskıyı arttırın. Elinizle aşağı yukarı, sağa sola ve oval hareketler yapın. İçeriye parmak sokmayın, ancak yüzeyel de kalmayın, masajı mümkün olduğunca derine doğru uygulayın. Böylelikle genital alandaki baskı hissine kendinizi alıştırın. Masajı önce siz yapın, sonra eşinize izin veriniz. Eşiniz yaparken yukarıdaki ‘nefes’ ve ‘bacak açma’ egzersizlerini uygulayın. Ayrıca klitoris bölgesine dokunarak haz bölgelerinizi hissedin ve orgazm olmayı deneyin. Haz aldıkça vajinanız ıslanıp kendiliğinden açılacaktır.
Vajinismus Tedavisinde Parmak Egzersizleri
Pek çok vajinismus kliniği ve cinsel terapist tarafından vajinismus hastalarına parmak egzersizleri şeklinde ev ödevleri verilmektedir.
Tıbbı terminolojide parmak egzersizleri, kişinin kendi kendine yaptığı, içeriden yapılan uyarı ile duyarsızlaştırma anlamında "in vivo desensitizasyon" şeklinde geçmektedir. Daha sonrasında eşle yapılan duyarsızlaştırma “in vitro desensitizasyon” egzersizlerine geçilir. Vajinismus tedavi yöntemlerinin önemli bir kısmında yer alan parmak egzersizlerindeki amaçlar vajina içini tanımak, kas kontrolünü öğrenmek ve gevşemeyi sağlamaktır.
Parmak egzersizleri nasıl yapılır?
Parmak egzersizleri yatar pozisyonda serçe parmağından başlanarak, boğum boğum parmağın vajina içine itilmesi şeklinde yapılır. Egzersizler sırasında burundan nefes alıp, ağızdan vermek, vücudun tamamını gevşetmek önemlidir. Çalışmalarda, önce serçe parmağın ilk boğumu, daha sonrasında ikinci ve üçüncü boğumları vajina içine tatbik edilir. Serçe parmağının tamamı itildikten sonra yüzük parmağına, daha sonrasında da işaret parmağına geçilir. İşaret parmağının tamamı yapıldıktan sonra iki parmakla dilatasyon şeklinde uygulanır. Aynı egzersizler eşin parmağı ile de yapıldıktan sonra ilişki denemelerine geçilir.
Klasik tedavi yöntemleri arasında pek çok klinik tarafından önerilen parmak egzersizleri hastaların pek çoğu tarafından zor, sıkıcı, itici ve mutsuzluk verici olarak gelmektedir. Evde bu egzersizleri tek başına yapması istenen hasta korkularıyla baş başa kalmakta, doğru yapıp yapmadığından emin olamadığından kaygısını kontrol edememekte, istenilen düzeyde yapamamaktan dolayı daha büyük umutsuzluklara kapılmaktadır. Hastaların bir kısmı da parmak egzersizlerini hijyenik bulmaz. Ayrıca eşlerin bir kısmı için de bu tür egzersizlerin yapılması itici ve cinsellikten uzaklaştırıcı gelebilir. Tüm bu sebeplerden ötürü vajinismus hastalarının bir kısmı parmak egzersizi ile çalışmayı istemez. Hatta başka bir alternatif sunulmadığında tedaviyi reddeder.
Yukarıda belirtilen olumsuz nedenlerden dolayı, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki kliniklerimizde (HERA),vajinismus tedavi yöntemlerimiz arasında parmak egzersizleri YOKTUR. Bunun yerine çok daha kolay uygulanabileceğini düşündüğümüz bazı pelvik taban egzersizlerini tercih etmekteyiz.
Vajinismusta Dilatör Egzersizleri
Dilatör egzersizleri vajinismus tedavi yöntemleri arasında, vajina kasları gevşetmeye yönelik bir dizi çalışmaları içerir. Boyutları gittikçe artan plastik, cam veya silikon dilatörler (genişletici çubuklar) ile yaptırılır. Hastaların kendi başlarına yapmaları teknik olarak zorlayıcı ve can acıtıcı olabilir. Bu nedenle konusundan uzman bir hekim veya terapist tarafından uygulatılması daha uygundur.
Vajinismusta Ev Ödevleri Şart mı?
Klasik cinsel tedavi programlarında kişilere ve çiftlere verilen ev ödevleri son derece önemlidir. Ev ödevlerinin hayatımızda genel anlamda oluşturdukları sıkıntıları düşünürsek bu ödevlerin ‘ev oyunları’ veya ‘aşk oyunları’ şeklinde görülmesi daha faydalı olacaktır. Bu ödevleri sıkı bir disiplin ve ciddiyet altında değil, tercihen rahatlatıcı bir duş sonrasında, loş ışıklı bir ortamda ve hafif bir müzik eşliğinde gevşeyerek yapmak egzersizleri kolaylaştıracak ve keyif almayı sağlayacaktır.
Hipnoterapi (hipnoz tedavileri) cinsel terapilerde yeni ve alternatif vajinismus tedavi yöntemleri içinde yer almaktadır. Hipnoterapi ile vajinismus tedavileri hızlanmakta, kolaylaşmakta ve tedavi süreci kısalmaktadır.
Burada altı çizilmesi gereken nokta; hipnoz terapilerinin hiç bir zaman vajinismus tedavisinde tek başına uygulanamayacağıdır. Hipnoterapi diğer tedavi yöntemlerine ek olarak uygulanıldığında anlamlıdır. Destekleyici, tamamlayıcı bir yöntemdir.
Diğer taraftan hipnoz, konusunda deneyimli ve sertifikalı hekim veya terapistler tarafından yapılmalıdır. Her hastaya yapılması da yanlıştır. Bazı hastalar son derece rahat bir şekilde hipnoz olurken, bazıları daha zor ve daha yüzeyel şekilde hipnotik etkiye ulaşmaktadırlar.
Hipnoz sonrası hastalar kendilerini son derece rahatlamış hissetmekte ve gerginlikleri azalmaktadır. Bu nedenlerle doğru şekilde uygulanıldığında hipnoz ile vajinismus tedavileri oldukça kısalmaktadır.
Vajinismus tedavi yöntemleri arasında basit cerrahi işlemler de vardır. Kızlık zarı, vajina ve vulva (dış genital alan) ile ilgili doğuştan sorunlar kimi zaman cinsel ilişkiye girememe sebebi olabilmektedir. Bu nedenle ilk görüşmede yapılan küçük bir jinekolojik değerlendirme son derece önemlidir. Aksi halde anatomik problem olmasına rağmen cerrahi işlem uygulanmadan verilen terapiler hiçbir işe yaramayacaktır. Her başarısız tedavi, umutsuzlukları kat be kat arttırmaktadır.
Kızlık zarının normalden daha kalın ve sert oluşu veya ara bölmeli (perdeli),yarımay, elek şeklinde kızlık zarı yapısı cinsel ilişkinin tam olarak sağlanamamasına neden olabilir. Bu durumda yapılan çok basit cerrahi işlemler ile sorun giderilebilmektedir.
Vajina içerisindeki yatay ve dikey bölmeler, vajinanın darlığı, kısa ve kör vajina da, nadiren görülmekle birlikte, cinsel birleşmenin tam olamama sebebidir. Lokal veya genel anestezi altında yapılan basit cerrahi işlemler ile kalıcı çözüm mümkündür.
Vulvar vestibulit, vajinismus ile aynı değildir?
Vulvar Vestibulit Sendrom (VVS) da ‘vajina girişinde aşırı ağrı, hassasiyet’ olarak tanımlayabileceğimiz, kızlık zarı komşuluğundaki ‘vestibulum’ isimli bölgenin acı ve yanması ile karakterize olan durumudur. Vajinismustan farklıdır. Psikolojik değil, fiziksel bir sorundur. VVS hastaları kimi zaman cinsel ilişkiye hiç giremezken, kimi zaman ilişkiye girebilmekte ancak her seferinde ağrılı cinsel ilişki (disparoni) yaşamaktadırlar. Disparoni yaşayan hastaların bir kısmında da bir süre sonra sekonder (ikincil) vajinismus gelişebilmektedir.
Sedasyon anestezisi altında basit bir cerrahi işlemle kalıcı tedavisi bulunan vulvar vestibulit sendromunun tanısı konulamadığında, hastalar uzun süreli psikolojik tedaviler almak zorunda kalabilirler. Bu nedenle VVS’nin tanısını koymak ve etkin tedavisini yapmak çok önemlidir. Cerrahi tedavi sonrasında da hastaların zihnindeki seks=acı döngüsünü kırmak için 2-3 günlük cinsel terapi verilmesi çok önemlidir.
Ayrıca kimi zaman vulva (dış genital alan) ile ilgili kist, apse ve enfeksiyonlar da cinsel ilişkinin gerçekleşememesine neden olabilir. İlaç tedavileri ve cerrahi işlemlerle sorun kalıcı olarak aşılabilir.
Kişilerde vajinismus problemi ile birlikte veya vajinismustan bağımsız bir şekilde görülen ileri düzeyde özgüven azalması, depresyon, anksiyete problemleri, panik atak, OKB (Titizlik takıntı hastalığı) veya ilave psikolojik/psikiyatrik sorunların olması durumunda vajinismus tedavilerine psikoterapi de eklenebilir. Burada unutulmaması gereken nokta; psikoterapilere ek olarak verilen antidepresan ilaçların cinsel hazzı olumsuz yönde etkilediğidir. Ancak kar/zarar oranı düşünülerek tedavi yöntemi belirlenmelidir.
Klasik psikoterapiler her ne kadar günümüzde halen yaygın olarak psikiyatr ve psikologlar tarafından hastalara uygulanmakta ise de bu tür yaklaşımlar biraz daha uzundur ve sabır gerektirir. Uzayan ve kısa sürede sonuç alınamayan tedaviler çiftlerdeki gerginlikleri ve kaygıları daha da arttırmakta, hastanın tedaviye uyumunu azaltmaktadır.
Özellikle çocuklukta veya ergenlikte cinsel travmaya maruz kalan vajinismus hastaları için EMDR ciddi anlamda fayda sağlayabilir. EMDR ‘göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme’ olarak bilinen özel bir terapi şeklidir. Bu konuda özel eğitim almış terapistler tarafından uygulanmaktadır. Vajinismus tedavi yöntemleri arasında, destekleyici bir tekniktir.
Akupunktur, insan beyninde organ fonksiyonlarını yöneten ve stres uyaranlarına karşı vücudu sağlıklı tutan beyindeki ‘limbik sistem’ bölgesini düzenleyerek etki yaratan bilimsel bir tedavi yöntemidir. Eski Çin tıbbından gelen akupunktur, vajinismus tedavi yöntemleri arasında tamamlayıcı bir terapi şeklidir. Özellikle bilişsel davranışsal cinsel terapilere ek olarak uygulanır. Vajinismusta akupunktur tedavisi, özellikle stres ve kaygı seviyesi yüksek olan kadınlarda uygulanmaktadır.
Akupunktur tedavisi kişilerde özgüveni arttıran, anksiyeteyi (gerginliği) ve depresyonu azaltan, böylelikle terapi sürecini kolaylaştıran bir yöntemdir.
Vajinismus tedavi yöntemlerinden birisi de vajinal kasların içine botoks enjeksiyonudur. Botulinum toksini, geçici felç ederek kaslarda kasılmayı engelleyen, bir bakteri zehiridir. Tıpta vajinismus dışında; şaşılık tedavisi, serebral palsi, aşırı aktif mesane hastalığı pek çok alanda kullanılmaktadır. Ayrıca kozmetik alanda da oldukça yaygın şekilde uygulanmaktadır.
Vajinismusta Botulinum enjeksiyonu ile vajinayı çevreleyen pelvik kaslar geçici şekilde felç edilir, bu nedenle kasılma geçici süre ile engellenmiş olur. Ancak bu işlemin sonuç verebilmesi için, bilişsel davranışsal cinsel tedavilerin de eklenmesi mutlaka şarttır. Botulinum toksini uygulaması temel tedavi şekli değil, kimi zaman tedaviyi kolaylaştıran, yardımcı bir yöntemdir.
“Vajinismus tedavisinde erkeğin rolü var mıdır?” sık karşılaştığımız bir sorudur. Vajinismus tedavisi boyunca eşli tedavi ve ev ödevlerinin birlikte yapılması tedavi başarısı açısından büyük önem arz etmektedir.
Diğer taraftan, vajinismus hastalarının eşlerinde de bir takım bilgi ve deneyim eksiklikleri sıktır. Bu durumlarda erkek eşlere de bilgilerini arttırıcı bilişsel programların verilmesi uygun olacaktır.
Kimi zaman erkek eşlerde erken boşalma ve/veya sertleşme problemleri izlenebilmektedir. Bu problemler zaman içinde gelişmiş veya daha önceden beri süregelen tarzda olabilir. Her ne kadar bu durumlar genel olarak psikolojik içerikli olsa da şeker hastalığı, yüksek tansiyon, damar sertliği gibi organik nedenlere de bağlı gelişebileceğinden ötürü, gerekli durumlarda üroloji konsültasyonu istenebilir.
Vajinismusu yaşayanlar, özellikle profesyonel destek almada gecikirlerse evliliklerinde yıpranmalar, kırılmalar ve öfkeler ortaya çıkabilir. Aşırı düzeyde iletişim eksikliğine dayalı sorunlar varsa vajinismus tedavisinin yanı sıra “çift terapisi” (evlilik terapisi) de uygulanmalıdır.
Aynı anda evlilik sorunları olan vajinismus çiftlerinde; öncelikle evlilik terapileri, daha sonrasında cinsel terapiler önerilmekteyiz. Çünkü vajinismus tedavisi çift olarak birlikte bir uyumu gerektirir ve iletişimsel olarak uyum içinde olmayan bir çiftin cinsel terapi alması sonuç vermeyecektir.
Vajinismus tedavi yöntemleri görüldüğü üzere hastaya ve çifte göre farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle hastanın ilk görüşmesinde alınan tıbbi hikayesi, daha sonrasında yapılan jinekolojik değerlendirmesi ve sorunun düzeyi seçilecek yöntemi belirler.
Günümüzde, modern ve bilimsel vajinismus tedavi yöntemleri sayesinde kısa bir sürede kalıcı çözüm mümkündür.
Vajinismus TedavisiCinselliği Ertelemeyin! Özğürleşin
VAJİNİSMUS TEDAVİSİ
